Column: Pensioen voor alle werkenden blijft de missie. Voor een oplossing kan in verschillende richtingen worden gedacht

Het was even slikken toen in augustus het rapport van De Nederlandsche Bank (DNB) uitkwam over het aantal mensen dat geen pensioen opbouwt. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 94 procent van de zelfstandigen geen potje vult bij een pensioenfonds en privé ook nauwelijks geld opzij zet voor later. Dat moet ook maar net kunnen, natuurlijk. Sparen voor onverwachte uitgaven is lastig, zeker in deze tijden van hoge inflatie. Nu geld opzij zetten voor over dertig jaar is voor veel mensen helemaal niet te doen.

Tot pakweg twintig jaar geleden was een middenstandsdiploma nog verplicht. Het voordeel was dat je daardoor een financieel plaatje moest maken waar een goed tarief uit rolde, dat pensioensparen mogelijk maakte. Toen het denken over vrij ondernemerschap veranderde, werd het afgeschaft: de markt zou zijn werk wel doen. En ja, er zijn zelfstandige ondernemers die hun inkomen voor later goed geregeld hebben. Maar er is ook een grote groep die tegen te lage tarieven - want: de tucht van de markt - hard moet werken en geen geld overhoudt voor pensioenbesparingen.

Veranderende arbeidsmarkt
Is dit een probleem voor pensioenfondsen? Enerzijds niet: pensioenfondsen voeren cao-afspraken uit, waardoor zij voor bijna zes miljoen werkenden in loondienst pensioen opbouwen en uitkeren aan 3,6 miljoen gepensioneerden. Anderzijds wel: de missie van pensioenfondsen is om pensioen voor álle werkenden te realiseren. Als de arbeidsmarkt verandert en meer mensen (willen) als zelfstandige werken, dan moeten we nieuwe oplossingen verzinnen.

Eén van de oplossingen is zogenaamde auto-enrollment met opt-out: zelfstandigen komen bij het pensioenfonds in hun sector; de ondernemer die zijn pensioen al op een andere manier heeft geregeld, hoeft niet mee te doen. Dat haalt het besluit om pensioen op te bouwen naar voren. Niet uitstellen, maar gelijk beslissen hoe je je pensioen regelt. Hiermee experimenteren zoals enkele pensioenfondsen wilden, lukt helaas niet. Daarvoor zijn wetsaanpassingen nodig en die zijn er (nog) niet.

Plicht
Een pensioenplicht voor alle werkenden, zoals in IJsland, is ook een denkrichting. Iedereen is verplicht om een premie in te leggen en kiest bij welke organisatie hij of zij dat gaat doen - tenzij er sectorafspraken zijn gemaakt voor een specifiek fonds. Het draagvlak mag daarvoor in Nederland nu ontbreken, het probleem blijft.

Kortom: met dit thema zijn we nog niet klaar. Onze missie blijft overeind: elke werkende een adequaat inkomen na pensioendatum. Daarover willen we met zelfstandigen, overheid, vakbonden en andere betrokkenen in gesprek blijven.

Ger Jaarsma
Voorzitter Pensioenfederatie

Gepubliceerd in het Friesch Dagblad van 20 september 2022