Pensioenfondsen in dialoog met stakeholders

Belangrijk!
De middag en het verslag hieronder geeft veel aanleiding en motivatie om concreet samen verder te praten en aan de slag te gaan. Voor concrete ideeën, gedachtes en/of vragen hierover, kan met onze collega Will-Jan Jacobs contact opgenomen worden.

Brede welvaart (Sanne van Keulen, Natuur & Milieu)
Dit thema gaat over het integreren van andere indicatoren die naast risico en rendement ook zwaarwegend zouden moeten meetellen in investeringsbeslissingen: indicatoren over maatschappelijke impact, zoals gezondheid, werkgelegenheid (maar ook kwaliteit van werk), klimaat, biodiversiteit etc.

Op systeemniveau - bijvoorbeeld voor Nederland als geheel - weten we inmiddels dat het BBP als maatstaf volstrekt onvoldoende houvast biedt om ons welbevinden als samenleving weer te geven: er zit veel in het BBP wat schade toebrengt en er zit ook veel niet in wat er wel toe doet voor de kwaliteit van leven voor mensen. Specifiek voor pensioenfondsen als langetermijnbeleggers bieden alleen risico en rendement onvoldoende houvast om te sturen op maatschappelijke impact, en dus het lange termijn perspectief van beleggingen. Maar welke indicatoren kies je om te meten en op te sturen? Hoe gebruik je deze en hoe sluit dit aan op bestaande of aankomende wet- en regelgeving? Er is al een framework ontwikkeld voor impactaccounting en een toenemend aantal financiële instellingen is hier mee bezig. Er werden ideeën geopperd om rond het thema voedsel met een aantal partijen een project op te tuigen voor het in kaart brengen van en het sturen op maatschappelijke impact van beleggingen. Dit thema dekt vele onderwerpen (gezondheid, klimaat, biodiversiteit, betaalbaarheid van voedsel, etc.) en is actueel. Ook op dit terrein moet een grote transitie geschieden en pensioenfondsen kunnen daarin een belangrijke rol spelen door hun beleggingen.

Enabling rights (Gerard Roest, FNV)
Onder Enabling Rights verkende een groep pensioenfondsen en stakeholders de interesse om in de toekomst door te gaan met engagementtrajecten als in het Diepe Spoor onder het IMVB-convenant.

Waarom? De specifieke kennis, data en netwerken van ngo’s en vakbonden helpen enorm, waardoor samenwerking loont!
Waarop? Onderwerpen als Living Wages en Kinderarbeid in de productieketens kwamen aan bod, maar ook het opzetten van sectorale keurmerken mét audits waarbij ngo’s/vakbonden de onafhankelijkheid van de audits kunnen waarborgen.
Randvoorwaarden? Het concrete project moet aansluiten bij de voorkeuren van de deelnemers van het betreffende fonds.

Engagement met vermogensbeheerders (Vincent van Bijleveld, Finance Ideas)
Om voting en engagement effectiever te maken is het belangrijk dat méér asset owners en managers dezelfde boodschap uitdragen. De asset managers die door “ons” als pensioenfondsen worden ingezet spelen daarbij een belangrijke rol. Pensioenfondsen waren voorheen vooral bezig om ervoor te zorgen dat hun vermogensbeheerder het ESG beleid van het pensioenfonds uit konden voeren, maar er is steeds meer oog voor het beoordelen van het “eigen” beleid van de vermogensbeheerder. De nieuwe Corporate Sustainability Due Diligence Directive gaat daarbij helpen. In toenemende mate wordt van vermogensbeheerders en pensioenfondsen verwacht dat ze engagen en stemmen om negatieve impact te beëindigen of mitigeren.

Het zou goed zijn als pensioenfondsen meer zouden samenwerken om gezamenlijk verwachtingen neer te leggen bij vermogensbeheerders. De vragen daarbij zijn: hoe kunnen pensioenfondsen gestimuleerd worden om op dit gebied samen te werken (1) en kunnen vermogensbeheerders gestimuleerd worden om in hun engagement en voting echt de negatieve impact mee te nemen (2).

Op enig moment moeten pensioenfondsen bereid zijn om “met hun voeten” te stemmen door afscheid te nemen van vermogensbeheerders waarvan het eigen engagement en stembeleid niet in lijn zijn met het ESG beleid van het pensioenfonds. Het beeld bij de deelnemers is dat op dit moment de “reguliere” beoordelingscriteria bij de selectie en monitoring van vermogensbeheerders nog het meest belangrijk zijn, maar dat de ESG aspecten belangrijker worden. Ook wordt richting het bestuur steeds duidelijker gemaakt in hoe het MVB-beleid van de manager overeenkomt of verschilt met dat van het pensioenfonds in reguliere monitoring en/of rapportages.

Biodiversiteit & Data (Angela Brouwers & Bart van de Laar, Sustainalytics)
Biodiversiteit leeft bij de Nederlandse Pensioenfondsen en bijna iedereen wil met dit onderwerp aan de slag! Een grote uitdaging is om één passend raamwerk hiervoor toe te passen en te vertalen naar beleid. Dit ontwikkelt echter snel (o.a. TNFD) en ook tools als ENCORE kunnen als vertrekpunt dienen. Daarnaast is het op dit moment een (te) grote uitdaging om een volledig, specifiek en duidelijk overzicht van relevante signalen ten aanzien van impact, afhankelijkheid en risico’s in kaart te brengen en om daarop vervolgens te sturen.

Gelukkig zijn er ook al tastbare en identificeerbare signalen en data waar we wél mee aan de slag kunnen om eerste stappen te kunnen zetten. O.a. thema’s als ontbossing en watergebruik lenen zich hier goed voor. Daarnaast is binnen de sector ook al ervaring opgedaan met andere grensoverschrijdende thema’s als klimaat. Daarbij kunnen bestaande data-oplossingen op biodiversiteit worden toegepast, zoals data over productbetrokkenheid, blootstelling en management van materiële ESG-issues. Ook betrokkenheid bij incidenten gerelateerd aan biodiversiteit zijn een erg geschikt startpunt om aan de slag te gaan. Ten slotte, biedt – in aanvulling op data - ook engagement de mogelijkheid om met biodiversiteit aan de slag te gaan en bewustzijn te creëren.

Gezondheid & verantwoord beleggen (Frank Wagemans, Achmea IM)
Gezondheid is bij veel pensioenfondsen een actueel thema. Dit blijkt ook uit verschillende deelnemersonderzoeken die zijn uitgevoerd. De duidelijke link tussen het thema Gezondheid en de SDGs helpt hier ook bij. Er zijn verschillende thema’s op dit moment actueel. Van wel/niet beleggen in tabak of alcohol, de relatie tussen voeding en gezondheid en medicijnprijzen/wereldwijde toegang tot zorg. Ook de relatie met mensenrechten, bijvoorbeeld de gezondheidsimpact van vervuiling, en de relatie tussen klimaat en gezondheid kwamen naar voren. Een ander relevant thema is het investeren in de zorgsector om impact te maken, denk bijvoorbeeld aan zorgvastgoed.

Collectief engagement: de praktijk (Sara Heinsbroek, VBDO)
Bij de sessies over collectief engagement heeft de groep ervaringen en gedachtes uitgewisseld over de voordelen van collectief engagement (kennisvergroting aan de kant van het bedrijf maar ook aan de investeerder kant, momentum), eventuele praktische obstakels (kosten, op een lijn brengen van de ambities van deelnemers aan het collectief, met wie zou je moeten spreken etc.) en hoe voortgang te meten en te communiceren. Daarnaast is er ook aandacht besteed aan eventuele consequenties verbonden aan uitkomsten van collectief engagement. Kan er bijvoorbeeld als blok gestemd worden, stapt de gehele groep uit als engagement niet naar tevredenheid verloopt en kan het collectief transparant zijn over de voortgang en resultaten van de collectieve trajecten naar buiten toe? Collectief engagement is een sterk signaal en instrument om aan te zetten tot beweging. Wel is er behoefte aan duidelijke afspraken over doelen, hoe deze bij te houden en te communiceren en eventuele verdere stappen die het collectief kan nemen als de engagement niet naar tevredenheid verloopt.

Inclusiviteit op de werkvloer (Martijn Huijnen, SER)
Diversiteit is een divers onderwerp dat ook een lokale context heeft. Als belegger in duizenden bedrijven en daarmee miljoenen arbeidsplaatsen is er zowel een belang als een verantwoordelijkheid. Een belang omdat als werknemers zich veilig en prettig voelen ze productiever zijn en een verantwoordelijkheid omdat als mede-eigenaar fondsen ook iets te zeggen hebben over hoe een bedrijf werkt. Natuurlijk is micromanagement niet de bedoeling, maar beleggers kunnen o.m. kijken naar beleid en bijbehorende KPI’s, employee turnover (specifiek op kwetsbare groepen en/of klachtencijfers bijvoorbeeld). Het combineren met andere thema’s als vakbondsrechten kan de aanpak effectiever maken.

Beleggen in wapenbedrijven (Eva Gerritse & Frank Slijper, PAX for Peace)
De meeste pensioenfondsen hebben beleid dat investeringen in de productie van verboden of controversiële wapens uitsluit. Echter, daarmee zijn niet alle risico’s die de wapenindustrie met zich meebrengt gedekt: wapenbedrijven kunnen ook niet-controversiële wapens leveren aan regimes die bekend staan om ernstige mensenrechtenschendingen of schendingen van het oorlogsrecht. Pensioenfondsen kunnen dus nog stappen zetten als het gaat om het toepassen van de OESO-richtlijnen op de wapenindustrie.

De recente oproepen vanuit de defensietop om weer meer te investeren in de wapenindustrie kwamen ook aan bod. PAX is blij dat de algemene stemming onder pensioenfondsen dat zij blijven verwijzen naar de redenen waarom wapenbedrijven worden uitgesloten. Wapenbedrijven hebben een eigen verantwoordelijkheid om goede due diligence te doen en te zorgen dat hun producten niet bijdragen aan mensenrechtenschendingen of schendingen van het oorlogsrecht. Het slechts verwijzen naar overheidstoestemming om te exporteren naar een bepaald land is onvoldoende.

Engagement met grote (veelal Amerikaanse) wapenproducenten is lastig. Tegelijkertijd hebben pensioenfondsen in het verleden gezien dat druk vanuit de financiële sector op wapenbedrijven zin heeft gehad. Meerdere grote wapenbedrijven zijn onder andere onder druk gestopt met het produceren van (verboden) clustermunitie. Juist druk op bedrijven waarvan de levering van wapens of wapensystemen maar één van de onderdelen is, kunnen hier gevoelig voor zijn.

Bron: Pensioenfederatie