Derivaten spelen een belangrijke rol bij de beleggingsstrategie van pensioenfondsen. Pensioenfondsen mogen deze gebruiken om risico’s af te dekken, met name het renterisico door middel van rentederivaten, maar ook valutarisico. Voor de bescherming van de Nederlandse pensioenen zijn ze belangrijk en effectief gebleken.

Gezien de rol die andere types derivaten (vooral credit default swaps) hebben gespeeld tijdens de financiële crisis van 2008, moeten meer en meer derivatentransacties nu via een centrale tegenpartij ('central clearing') lopen om zo de markt overzichtelijk te maken. Op Europees niveau vormt de EMIR-Verordening de basis van deze regels.

Pensioenfondsen zijn momenteel tijdelijk uitgezonderd van de verplichting om OTC-derivaattransacties centraal af te wikkelen via een clearinghuis. Het centraal afwikkelen van dergelijke transacties, waarbij cash in plaats van staatsobligaties moeten worden gestort als onderpand, leidt namelijk tot hogere kosten en grotere liquiditeitsrisico’s voor pensioenfondsen. De vrijstelling geldt tot en met de zomer van 2021 en kan daarna nog twee keer met een jaar verlengd worden.

Die tijd dient gebruikt te worden om ervoor te zorgen dat er een oplossing komt voor de liquiditeitsrisico’s van cash onderpand. De Europese Commissie heeft hiervoor een werkgroep in het leven geroepen, waar ook Nederlandse pensioenuitvoerders aan deelnemen.

Ook de kapitaaleisen van banken vormen onderdeel van deze problematiek, aangezien hoge eisen voor het voor banken 'te duur' kan maken om bepaalde typen derivaten aan te bieden. De Europese regels hiervoor ('CRD' en 'CRR') zijn in 2019 nog herzien, maar er liggen nog meer aanpassingen in het verschiet.

Inzet Pensioenfederatie

De Pensioenfederatie is tevreden met de vrijstelling, maar erkent tegelijkertijd dat dit slechts een tijdelijke oplossing is. Een belangrijke voorwaarde voor een structurele oplossing is dat deze te allen tijde betrouwbaar moet zijn en niet in een crisissituatie toch dwingt om effecten te gaan verkopen tegen lage prijzen ('fire sale').

Wij pleiten er ook voor dat de bankkapitaaleisen bilaterale derivaten met pensioenfondsen niet disproportioneel duur maken voor banken, zolang de vrijstelling nog geldt. Anders droogt deze markt op en moeten pensioenfondsen toch centraal clearen, met hogere kosten en liquiditeitsrisico’s van dien.

Met ingang van 2018 is de nieuwe MiFID II-richtlijn (Markets in Financial Instruments Directive) in werking getreden. MiFID bevat regels voor beleggingsmaatschappijen, banken en gereguleerde markten die hen toestaan beleggingsdiensten in Europa aan te bieden. Ook onze pensioenfondsen vallen onder het bereik van de richtlijn, omdat zij worden beschouwd als professionele beleggers.

Met MiFID II wil de Europese Commissie het concurrentievermogen op de Europese financiële markten verbeteren door het creëren van één Europese markt voor beleggingsdiensten en
-activiteiten. Strengere regelgeving voor beleggingsondernemingen en handelsplatformen moet ervoor zorgen dat de markten efficiënter en transparanter worden, en beleggers beter worden beschermd. Daarnaast wordt de rol van de toezichthouders versterkt. Dit alles naar aanleiding van de wereldwijde financiële crisis die in 2008 begon.

Inzet Pensioenfederatie

De inzet van de Pensioenfederatie is erop gericht om de kosten voor de fondsen zo laag mogelijk te houden. Immers, iedere kostenstijging gaat ten koste van het pensioenresultaat van de deelnemer. In de praktijk moet nog gaan blijken hoe groot deze kostenstijging zal zijn op de langere termijn.

De Capital Markets Union (CMU) is een plan van de Europese Commissie om de Europese kapitaalmarkten te integreren en te verdiepen. Dankzij diepere kapitaalmarkten krijgen Europese bedrijven dan meer keuze uit financieringsbronnen en een betere toegang tot financiering.

Daarmee wil de Europese Commissie de Europese economische groei stimuleren en de Eurozone stabieler maken. Het gaat in het bijzonder om het bevorderen van alternatieve financieringsbronnen en meer mogelijkheden voor consumenten, institutionele beleggers en bedrijven (met name het MKB en start-ups) om geld aan te trekken, bijvoorbeeld door venture capital en crowd-funding. Voor kapitaalverschaffers, zoals pensioenfondsen, moet het makkelijker worden om grensoverschrijdend binnen de EU te investeren.

De eerste fase van het project liep van 2014 tot en met 2019. Nederland riep met onder andere Duitsland en Frankrijk de NextCMU expertgroep samen, die in oktober 2019 aanbevelingen heeft gedaan voor de komende vijf jaar. De Europese Commissie zal in 2020 met een nieuw actieplan komen.

Inzet Pensioenfederatie

De Pensioenfederatie ondersteunt de doelstellingen van de Kapitaalmarktunie, waar deze de grensoverschrijdende investeringen van pensioenfondsen faciliteren. Daarnaast is het nodig om in andere Europese landen de tweede en derde pijler uit te bouwen, om te zorgen dat vermogen van huishoudens op een productieve manier in kapitaalmarkten wordt geïnvesteerd. Ook moet er aandacht blijven voor het duurzaam beleggingsbeleid van marktpartijen en zijn nieuwe voorstellen nodig om pensioenfondsen hierin te ondersteunen. Hier vindt u een position paper met onze inzet.