Derivaten spelen een belangrijke rol bij de beleggingsstrategie van pensioenfondsen. Pensioenfondsen mogen deze gebruiken om risico’s af te dekken. Voor de bescherming van de Nederlandse pensioenen zijn ze belangrijk en effectief gebleken. 

Maar de derivaten zelf kunnen ook risico’s met zich meebrengen. Dit betreft vooral 'over-the-counter'-derivaten (OTC) en 'credit default swaps' (CDS). De Europese Commissie  wil het gebruik van derivaten daarom veiliger en transparanter maken, mede vanwege het uitbreken van de wereldwijde financiële crisis in 2008. Daartoe is in 2012 een nieuwe verordening ingevoerd: EMIR. Als gevolg daarvan verloopt het grootste deel van de financiële transacties nu via een centrale tegenpartij ('central clearing') om zo de markt overzichtelijk te maken. Echter, de kosten om derivaten te gebruiken nemen daardoor ook toe.

Pensioenfondsen zijn momenteel tijdelijk uitgezonderd van de verplichting om OTC-derivaattransacties centraal af te wikkelen via een clearinghuis. Het centraal afwikkelen van dergelijke transacties, waarbij cash in plaats van staatsobligaties moeten worden gestort als onderpand, leidt echter tot hogere kosten en grotere liquiditeitsrisico’s voor pensioenfondsen. De cashverplichting is het gevolg van de aangescherpte regels voor banken.

De Europese Commissie heeft voorgesteld om pensioenfondsen opnieuw drie jaar uit te zonderen van deze clearingverplichting, met de mogelijkheid om hieraan nog eens twee jaar vast te plakken (‘EMIR Refit’).

Doordat de tijdelijke uitzonderingspositie op 18 augustus 2018 officieel was verlopen, ontstond er een regulatoir ‘gat’: de regelgeving waarin de verlenging moest worden vastgelegd, was nog niet in werking getreden. Nationale en Europese toezichthouders hebben hierop ingespeeld door toe te zeggen (tijdelijk) niet strikt te handhaven.

Inzet Pensioenfederatie

De Pensioenfederatie is tevreden met het voorstel van de Europese Commissie, maar erkent tegelijkertijd dat dit slechts een tijdelijke oplossing is. Een structurele oplossing zou zijn om non-cash (bijvoorbeeld obligaties) te kunnen storten bij clearing. Het is in ieder geval belangrijk dat toekomstige maatregelen zo min mogelijk ten koste gaan van het realiseren van een goed pensioen. Omdat moet worden gezocht naar een structurele, lange termijnoplossing, is voldoende tijd nodig. De Pensioenfederatie zet dus in op een zo lang mogelijke uitzonderingspositie, aansluitend bij het oorspronkelijke Commissievoorstel. 

Triloogonderhandelingen van start
Inmiddels zijn de onderhandelingen tussen Commissie, Parlement en Raad van start gegaan. Belangrijke (politieke) vragen die voorliggen, zijn: hoe lang zijn pensioenfondsen nog vrijgesteld van de clearingverplichting? En: welke structurele oplossing is wenselijk en mogelijk? De lidstaten zijn het er nog niet over eens. En ook binnen het Parlement zijn de meningen verdeeld. Ons kabinet zet zich in ieder geval binnen de Raad in voor een zo lang mogelijke uitzonderingspositie. 

Met ingang van 2018 is de nieuwe MiFID II-richtlijn (Markets in Financial Instruments Directive) in werking getreden. MiFID bevat regels voor beleggingsmaatschappijen, banken en gereguleerde markten die hen toestaan beleggingsdiensten in Europa aan te bieden. Ook onze pensioenfondsen vallen onder het bereik van de richtlijn, omdat zij worden beschouwd als professionele beleggers.

Met MiFID II wil de Europese Commissie het concurrentievermogen op de Europese financiële markten verbeteren door het creëren van één Europese markt voor beleggingsdiensten en
-activiteiten. Strengere regelgeving voor beleggingsondernemingen en handelsplatformen moet ervoor zorgen dat de markten efficiënter en transparanter worden, en beleggers beter worden beschermd. Daarnaast wordt de rol van de toezichthouders versterkt. Dit alles naar aanleiding van de wereldwijde financiële crisis die in 2008 begon.

Inzet Pensioenfederatie

De inzet van de Pensioenfederatie is erop gericht om de kosten voor de fondsen zo laag mogelijk te houden. Immers, iedere kostenstijging gaat ten koste van het pensioenresultaat van de deelnemer. In de praktijk moet nog gaan blijken hoe groot deze kostenstijging zal zijn op de langere termijn.

De Capital Markets Union (CMU) is een plan van de Europese Commissie om de regelgeving van de Europese kapitaalmarkten te harmoniseren. Europese bedrijven krijgen dan meer keuze uit financieringsbronnen en een betere toegang tot financiering.

De Europese Commissie wil met dit plan de Europese economische groei aanjagen en banen creëren. Het gaat in het bijzonder om het bevorderen van alternatieve financieringsbronnen en meer mogelijkheden voor consumenten, institutionele beleggers en bedrijven (met name het MKB en start-ups) om geld aan te trekken, bijvoorbeeld door venture capital en crowd-funding. Voor kapitaalverschaffers, zoals pensioenfondsen, moet het makkelijker worden om binnen de EU te investeren.

Inzet Pensioenfederatie

De Pensioenfederatie kijkt of en hoe pensioenfondsen een bijdrage kunnen leveren aan het succes van de Capital Markets Union en in hoeverre harmonisering van financiële wet- en regelgeving investeren in Europa kan bevorderen. Het voorstel voor een ‘Pan-European personal pension product' (PEPP) maakt onderdeel uit van de CMU.
 

De Europese Commissie wil dat Europa het meest duurzame financiële systeem ter wereld gaat hebben. Pensioenfondsen spelen een grote rol in de plannen.

Op 8 maart 2018 heeft de Europese Commissie een actieplan gepubliceerd voor de financiering van een duurzame economie. Het actieplan is gebaseerd op aanbevelingen van een High Level Expert Group die in januari 2018 haar bericht heeft uitgebracht.

De Europese Commissie stelt de volgende concrete acties voor, die ook voor pensioenfondsen relevant zijn:

• Uitwerken van een gezamenlijke taal (EU-classificatie) voor duurzame activiteiten en vaststellen op welke gebieden duurzame investeringen het meest effect hebben.
• Creëren van labels voor groene financiële producten.
• Verhelderen van plichten van institutionele beleggers en asset managers.
• Bevorderen van investeringen in duurzame projecten, mede door uitgebreidere informatie voor investeerders over ESG-aspecten.
• Onderzoeken van voorkeuren van deelnemers, dialoog met deelnemers over beleggingsbeleid.
• Vergroten van transparantie in duurzaamheidsrapportages.
• Bevorderen van lange termijnvisie in kapitaalmarkten. 

Inzet Pensioenfederatie

De Pensioenfederatie ondersteunt de plannen van de Europese Commissie die erop zijn gericht dat investeringen bijdragen aan een duurzame economie. In die ambitie zijn pensioenfondsen belangrijke partners voor de Europese Commissie. Andersom werkt het ook; pensioenfondsen willen een goed pensioen realiseren voor hun deelnemers en hebben baat bij een financieel systeem dat is gericht op duurzaamheid.

Op nationaal niveau lopen ook verschillende initiatieven, bijvoorbeeld de totstandkoming van het convenant Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen voor de pensioensector.

Openbare documenten

Interimbericht High Level Expert Group on Sustainable Finance
Vragenlijst High Level Expert Group on Sustainable Finance
Slotbericht High Level Expert Group on Sustainable Finance
Actieplan Europese Commissie